Jak wspierać mowę dziecka .

1. Wygłupiaj się przed lustrem i w kuchni – czyli usprawniamy narządy mowy

Gimnastyka ciała to fundament zdrowia. A co jest fundamentem pięknej i wyraźnej mowy? Gimnastyka narządów mowy. Czyli czego? Buzi, języka warg, policzków, żuchwy, podniebienia miękkiego… Usprawnianie ich przyczyni się do wzmocnienia sprawności mięśni, a także do poprawnego wypowiadania kolejnych głosek, sylab, wyrazów, zdań. O tym, jakie ćwiczenia buzi i języka będą najlepsze dla Twojego dziecka, powie logopeda (po dokonaniu diagnozy logopedycznej).

A co oprócz ćwiczeń przed lustrem? Naturalna gimnastyka buzi i języka! Czyli jaka? Dziecko również ćwiczy buzię podczas jedzenia, gryzienia, żucia twardych pokarmów, zlizywania z talerza, picia z kubka i przez słomkę. Zachęcaj dziecko do tego, by jadło samodzielnie.

Pomysły na zabawę:

• Kto kogo rozśmieszy? – Pamiętasz zabawę w „Pomidora”. Ten kto się pierwszy roześmieje przegrywa. Wprowadź tę zabawę, by wzmocnić język i buzię. Wykonuj zabawne minki (dziecko naśladuje rodzica, a potem zamiana), ściągnij usta w dzióbek, mlaskaj, parskaj, oblizuj wargi. Pamiętaj, obowiązuje pełna powaga!
• Logopedyczne zabawy kuchenne – przygotujcie zdrowe kanapki, sałatkę lub superfood bowl. Zabawcie się w zajączki, chrupcie twardą marchewkę, jabłko, skórki chleba, kalarepkę. 

2. Dmuchaj, chuchaj – czyli zabawy oddechowe

Wdech i wydech… – oddychanie. Z wdechem przychodzimy na świat. To czynność niezbędna nie tylko do życia, ale też do mówienia. Prawidłowy tor oddechowy warunkuje poprawną wymowę i prawidłowy rozwój narządów artykulacyjnych. Ćwiczenia wydłużające fazę oddechową wpływają na gospodarowanie powietrzem podczas mówienia. To wszystko bardzo ważne umiejętności.

Pomysły na zabawę:

• Dmuchaj – wdech nosem, wydech ustami i dmuchaj na: piórka, papierki, kawałki waty, gąbki, statki z łupinki orzecha na wodzie, urządźcie wyścigi piłeczek pingpongowych
• Graj na instrumentach dętych (trąbce, harmonijce ustnej, flecie)​ 
• Dmuchaj przez słomkę – zrób bąbelki w wodzie, zdmuchnij piórko ze stolika, dmuchnij przez słomkę na chusteczkę higieniczną – zrób z niej spadochron​ 
• Puszczaj bańki mydlane
• Dmuchaj na papierowe kwiaty, zwierzęta zawieszone na sznurku 

3. Czytaj, opowiadaj, wymyślaj – czyli pobudzamy wyobraźnię, wzbogacamy słownictwo

O tym, że warto czytać dzieciom wie każdy. Dlaczego? Czytanie na głos stymuluje rozwój mózgu, pobudza ciekawość świata, rozwija wyobraźnię, zainteresowanie czytaniem, poczucie bezpieczeństwa, buduje więź i bliskość z rodzicem, kształtuje wrażliwość moralną, zapobiega uzależnieniom od urządzeń multimedialnych.

A jak czytanie dziecku wpływa na rozwój mowy? Wzbogaca zasób słów mowy biernej (rozumienie) i czynnej (mowa), poszerza wiedzę o świecie, ćwiczy koncentrację i pamięć.

Pomysły na zabawę:

• Czytaj dziecku codziennie – niech to będzie wasz rodzinny rytuał – kształtuj nawyk
• Ucz decydowania – pozwól dziecku wybrać ulubioną książkę,​
• Rozmawiaj z dzieckiem na temat treści książki, wydarzeń, oceniajcie postępowanie bohaterów, uzasadniajcie swoje zdanie – ucz dyskusji​
• Zaspokajaj ciekawość poznawczą dziecka – udzielaj mu odpowiedzi na pytania, które pojawią się podczas wspólnego czytania​ 
• Ćwicz pamięć – po przeczytaniu książki zamknij ją, zadawaj pytania dotyczące treści, odtwarzajcie kolejność zdarzeń​
• Pobudzaj wyobraźnię i kreatywność – wymyślcie inne zakończenie bajki lub ułóżcie własną​, dodajcie nowych bohaterów, wymyślcie dla postaci inne imiona

4. Pięć paluszków rączka ma… – czyli rozwijamy małą motorykę

Motoryka mała to wszelkie ruchy palców i dłoni, ruchy o mniejszym zakresie, wymagające skupienia i koncentracji uwagi. Motoryka mała to: rysowanie, malowanie, pisanie, chwytanie, przenoszenie palcami, zgniatanie. „Sroczka kaszkę warzyła”, „Kominiarz”, „Idzie rak” – to tylko kilka zabaw, które każdy z nas zna (jeśli nie, to koniecznie warto odświeżyć tę szufladkę w pamięci lub wspomóc się literaturą .

 Zabawy paluszkowe – bo o nich mowa, są uwielbiane przez maluchy. Rodzic, który znajduje się blisko, głaszcze dłonie, dotyka palców, recytuje wiersz, śpiewa, mówi spokojnie, rytmicznie… Istny raj dla małego człowieka. 

W czasie zabaw skupiamy się na dłoniach i palcach dziecka. Najważniejszy jest dotyk, ale także głos – spokojny, melodyjny – dający poczucie bezpieczeństwa i radość.  Podczas zabaw rączkami wprowadzaj samogłoski, wykrzyknienia, sylabki np. BA, MA, PA, DA… Daj dziecko czas. Może włączy się w zabawę. Może przy tej okazji, wyartykułuje swoje pierwsze słowa.

Dla starszaków – to doskonała terapia ręki, wzmocnienie napięcia mięśni dłoni to świetne przygotowanie palców do prawidłowego chwytu przyboru pisarskiego, sznurowania butów, zapinania guzików, przewlekania itp. 

Pomysły na zabawę:

• Przestrzeń – znajdźcie swoje miejsce w domu, może będzie to łóżko, poduszka, dywan. Ważne, aby było wam wygodnie i przytulnie. Młodsze dziecko weź kolanach, starszak może siedzieć obok rodzica lub naprzeciwko
• Powtarzalność – wielokrotne powtarzanie zabaw paluszkowych sprzyja ćwiczeniom pamięci​ 
• Przewidywalność – pozwala dziecku włączyć się do zabawy gestem, wokalizacją​ 
• Zmieniaj tempo – aby było ciekawiej (starszak może recytować wierszyk z Tobą – to doskonałe ćwiczenie artykulacyjne)​ 
• Zmieniaj ton głosu, baw się mimiką 
• Zabawy grafomotoryczne wspierające rozwój mowy to oprócz zabaw paluszkowych także zabawy sensoryczne z masami i substancjami (plasteliną, gliną, piaskiem, wodą); klocki, puzzle, układanki; rysowanie, malowanie; przeplatanki, nawlekanie (np. koralików), zabawy z pęsetą, szczypcami. 

5. Układaj, dopasowuj, segreguj, kategoryzuj, odwzorowuj – czyli usprawniamy lewą półkulę mózgu

Czym są ćwiczenia lewopółkulowe? To wszystkie gry i zabawy, podczas których dziecko analizuje, spostrzega relacje, przetwarza linearnie, porządkuje, kategoryzuje, układa sekwencyjnie. Ćwiczenia takie rozwijają pracę lewej półkuli mózgu, która odpowiedzialna jest za mowę, czytanie, pisanie i funkcje intelektualne 

Pomysły na zabawę:

• Wykorzystaj zabawki dziecka – w ćwiczeniach lewopółkulowych świetnie sprawdzą się te zabawki, których masz dużo (wiele takich samych elementów) np. klocki, liczmany, patyczki, patyczki drewniane, pomponiki, guziki itp. Oczywiście możesz także skorzystać z gotowych układanek. 
• Układanie i odtwarzanie – rodzic układa wybrane klocki, następnie dziecko układa je w taki sam sposób poniżej/obok
• Dopasowanie kształtu – rodzic układa klocki/zabawki na kartce, odrysowuje kształt – dziecko dopasowuje zabawki do kształtu
• Sekwencje – rodzic rozpoczyna układanie wzoru (początkowo z 2 elementów – dzieci młodsze) np. trójkąt, kwadrat, trójkąt, kwadrat…. Zadaniem dziecka jest dokończenie rytmu. W tej zabawie wykorzystaj kolorowe pompony, figury geometryczne lub kartoniki z obrazkami.

6. Słuchaj, reaguj, odtwarzaj – czyli rozwijamy funkcje słuchowe

Co ma słuch do mowy? Otóż, postrzeganie słuchowe (percepcja słuchowa) i ukształtowane funkcje słuchowe warunkują prawidłowy mowy. Rozwój tych funkcji rozpoczyna się już w okresie prenatalnym. A kiedy dziecko przyjdzie na świat, warto nadal dbać o stymulujące słuchowo otoczenie. Deficyty w tym obszarze mogą przyczyniać się do zaburzeń przetwarzania słuchowego, zaburzeń słuchu fonemowego, zaburzeń pamięci słuchowej, trudności z koncentrowaniem się na bodźcach słuchowych, zaburzeń mowy i komunikacji.

Pomysły na zabawę:

• „Muzyka taniec, pauza – stop” – szalone wygibasy przy muzyce mają swój terapeutyczny cel – uczą reagowanie na dźwięk w określony sposób. Warto w trakcie zabawy wyłączyć radio i wstrzymać wszelkie ruchy ciała: muzyka JEST, muzyki NIE MA. Dziecko uczy się wysłuchiwać pauzy w muzyce.
• Zabawa idealna na rodzinne zloty „Kto cię woła. Mama, tata, babcia, ciocia…?” – dziecko rozpoznaje głos osoby, która wypowiada jego imię.
• „Domowa orkiestra” – wersja podstawowa: zgromadźcie domowe przedmioty, na których da się zagrać np. garnki, drewniane łyżki, gazety itp. Stwórzcie razem orkiestrę, grajcie. Wersja utrudniona: gramy według poleceń dyrygenta: cicho/głośno, szybko/wolno, gramy/nie gramy.

7. Wyginaj ciało, tupnij, podskocz, klaśnij – czyli rozwijamy motorykę dużą

Motoryka duża to wszystkie obszerne ruchy, w które jest zaangażowane całe nasze ciało lub jego znaczna część, np. ręce i nogi . Zatem chodź, skacz, biegaj, pływaj, jeździj na rowerze, hulajnodze, kręć hula hopem, skacz przez skakankę, czworakuj, czołgaj się … na zdrowie! 

Aby dziecko mogło poprawnie wykonywać złożone ruchy motoryki małej (rysowanie, pisanie), powinno najpierw dobrze opanować proste ruchy z zakresu motoryki dużej (ogólna aktywność ruchowa)  

Co ma ręka, noga do mowy? Ruchy całego ciała są powiązane z rozwojem mowy. Naprzemienne ruchy rąk i nóg stymulują te obszary mózgu, które są odpowiedzialne za mowę. Dlatego nie można spoglądać na dziecko w oderwaniu od jego całościowego rozwoju. Komunikacja językowa i motoryka to funkcje wyższych czynności mózgowych, które są ze sobą bardzo ściśle powiązane. 

Pomysły na zabawę:

• ćwiczenia ogólnorozwojowe, koordynacji ruchowej, przekraczaniu linii środka, ruchów naprzemiennych sprzyjają usprawnianiu pamięci, umiejętności odtwarzania, naśladowania. 
• podskakiwanie, zeskakiwanie i przeskakiwanie  różnych przedmiotów – mniejszych,
• samodzielność dziecka podczas samoobsługi 
• wspólne wykonywanie czynności domowych – ścieranie kurzu, zamiatanie podłogi – to doskonałe ćwiczenia całego ciała, a dla dziecka świetna zabawa
• obserwowanie sekwencji ruchów rodzica np. klaśnij, tupnij, podskocz i odtworzenie go przez dziecko
• ćwiczenia emisyjne połączone z ruchem – np. podskakuj i wymawiaj samogłoski