Adaptacja dziecka w przedszkolu. Jakie pojawiają się najczęściej trudności w adaptacji? Jak ułatwić dziecku odnalezienie się w nowym środowisku?

Pójście do przedszkola jest niezwykle ważnym wydarzeniem w życiu całej rodziny, ale przede wszystkim dotyczy ona małego człowieka, który przekracza próg przedszkola i… i co dalej? Może zacznijmy od tego czym jest adaptacja.

Adaptacja, to proces, nierzadko długotrwały, w którym dziecko przystosowuje się do środowiska przedszkolnego. To, co my możemy zrobić jako dorośli (rodzice i nauczyciele) to przede wszystkim dać dziecku czas, masę zrozumienia i jeszcze więcej cierpliwości.

Rodzina jest pierwszym, naturalnym środowiskiem społecznym dziecka. To naturalne, że to właśnie przy rodzinie, przy mamie, czuje się najpewniej i najbezpieczniej, a zmiana środowiska (czyli w naszym przypadku wejście do przedszkola) zaburza to poczucie bezpieczeństwa. To z kolei budzi lęk i niepokój, a za nim idą w parze niekiedy bardzo trudne emocje dziecka.

Co więc zrobić, by adaptacja dziecka do środowiska przedszkolnego była przyjemniejsza?

Proces, jakim jest adaptacja, powinien przede wszystkim przebiegać w miarę możliwości stopniowo. W pierwszych dwóch tygodniach warto powoli wydłużać czas spędzony przez dziecko w placówce. Jest to o tyle istotny aspekt, że dziecko dostaje możliwość zbudowania pozytywnego obrazu nowego miejsca.

Pamiętajmy, że między 2 a 3 rokiem życia ponownie pojawia się lęk separacyjny. Jest to naturalnie przeżywany, rozwojowy lęk przed rozłąką z rodzicem, czy najbliższym opiekunem. Odczuwanie lęku separacyjnego wzbudza u dzieci niepokój, kiedy w zasięgu wzroku nie mają swoich bezpiecznych ramion, które zawsze przytulą i ukoją łzy.

Warto pamiętać także o tym, że dzieci doskonale uczą się poprzez modelowanie i obserwację zachowania osób dorosłych. W związku z tym – Drogi Rodzicu – przygotuj także siebie na ten trudny dla Was wszystkich okres, tak by w chwili pozostawienia dziecka w przedszkolu, być dla niego oparciem. Dzieci nas obserwują, to oczywiste, że wyczują nasze zaniepokojenie i niepewność, a to może bardzo łatwo zaburzyć proces budowania poczucia zaufania względem przedszkola.

Jeśli pojawiają się duże trudności w adaptacji, spróbujcie wspólnie przygotować „plan tygodnia”. Rozpiszcie dni tygodnia na 7 różnych okienek i do każdego okienka od poniedziałku do piątku przypnijcie elementy, które kojarzą się z przedszkolem. Dobrym pomysłem jest oznaczenie przedszkola jakimś pozytywnym obrazkiem, np. górą zabawek, misiów, autek czy innych ulubionych atrybutów dziecka. Sobotę i niedzielę oznaczcie symbolem, który kojarzy się dziecku z domem. Może to być Wasze wspólne zdjęcie, może to być serduszko, cokolwiek, co dziecko kojarzy sobie z ciepłymi ramionami swoich ukochanych opiekunów i spędzanym wspólnie czasem. Jeśli dziecko potrzebuje więcej czasu, czy dodatkowej motywacji, to za każdy dzień w przedszkolu może otrzymać dodatkowo naklejkę ze swoją ulubioną postacią. Ogranicza Was jedynie Wasza wyobraźnia!

Obecnie w psychologii odchodzi się od systemu nagród i kar, natomiast ‘nagradzanie’ pożądanego zachowania w cale nie jest takie złe, a wykorzystując powyższy przykład możemy też łatwo uniknąć wpadnięcia w pułapkę stosowania stałych nagród za chodzenie do przedszkola. Możemy umówić się z dzieckiem, że za uzbieranie konkretnej ilości naklejek dostanie coś, co będzie dla dziecka dodatkowym wzmocnieniem. Nie musi to być zabawka, nie musi to być coś drogiego. To WY znacie swoje dziecko najlepiej i doskonale wiecie, co mogłoby pomóc je wzmocnić w przekonaniu, że przecież „HEJ! W przedszkolu jest SUPER!” Z czasem można zwiększać konieczną ilość uzbieranych naklejek do „nagrody głównej” by finalnie móc zrezygnować z tego typu wsparcia.

Jakie mogą pojawić się trudności w procesie adaptacji?

To, co dzieciom sprawia największą trudność w adaptacji do nowego środowiska, jakim jest przedszkole, to:

• zmiana dotychczasowych standardów zaspokajania potrzeb emocjonalnych i biologicznych;
• konieczność nawiązywania kontaktów i relacji z nieznanymi ludźmi;
• zdobywanie szybkiej orientacji w środowisku przedszkolnym;
• nabywanie poczucia przynależności do grupy społecznej;
• zmiana rytmu i trybu życia;
• zmiana pozycji dziecka w grupie przedszkolnej – jest od teraz jednym z wielu dzieci w przedszkolu;
• pójście mamy do pracy w momencie rozpoczynania adaptacji.

Rady dla rodziców:

• zamiast straszyć przedszkolem, powiedz: jeśli z czymś będziesz mieć problem, to poproś Panią, ona chętnie Ci pomoże;
• zamiast umniejszać dziecku, kiedy płacze, powiedz: widzę, że się boisz, to naturalne, ja też się boję nowych rzeczy;
• zamiast porównywać z innymi dziećmi, powiedz: widzę, że jest Ci ciężko. Jeśli chcesz, to narysuję Ci ….. na ręce dla odwagi;
• zamiast zawstydzać, powiedz: Sprawdźmy czy w przedszkolu są Twoje ulubione …. i zbuduj z nich …. .

Rozstanie z dzieckiem jest trudnym momentem i dla rodzica, i dla dziecka. Co zrobić by pomóc sobie nawzajem?

1. Krótkie pożegnanie: Buziak, kocham Cię i pa.
2. Rytuały: przed wyjściem do przedszkola ustalcie z dzieckiem sposób rozstania (buziak, piątka, krótki tulas, żółwik).
3. Mów prawdę: określ jasno, że to czas rozstania, ale wrócisz o konkretnej porze (po obiedzie, po podwieczorku itp.)
4. Miłe komunikaty: powiedz „Miłej zabawy!” pamiętając o uśmiechu i ciepłym głosie. Pomóż nabrać pewności dziecku, że w przedszkolu czeka je coś ciekawego!
5. Zachowaj cierpliwość: adaptacja może trwać kilka dni, tygodni a nawet miesięcy. Wiele zależy od Ciebie, nauczyciela i dziecka. Zachowaj cierpliwość i wrażliwość na potrzeby dziecka.

Każde dziecko przechodzi adaptację we własnym tempie i na swój sposób. Waszą rolą, jako rodzica, jest wsparcie i towarzyszenie dziecku w tym intensywnym czasie oraz pomoc w tworzeniu obrazu przedszkola jako bezpiecznego miejsca, gdzie dziecko może czuć się spokojne i swobodnie.

Równie dobrze może być tak, że te trudności nie będą miały zupełnie miejsca, a sam pobyt dziecka będzie wspaniałą zabawą i mile spędzonym czasem.

Aneta Osińska