Psycholog
Nadpobudliwe dziecko w przedszkolu. Czy to ADHD?
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi, czyli w skrócie ADHD (Attention Deficyt/Hiperactivity Disorder), diagnozuje się najczęściej w pierwszych latach nauki szkolnej. Natomiast zdecydowana większość dzieci, u których stawiane jest rozpoznanie ADHD w okresie nauki szkolnej, przejawiała charakterystyczne objawy już na etapie edukacji przedszkolnej. Dane statystyczne ukazują, że dzieci z ADHD stanowią około 3- 10% populacji, a co za tym idzie – w przeciętnej grupie przedszkolnej może być ich jedno lub dwoje. Niepohamowana potrzeba ruchu, impulsywne zachowania, zaburzona koncentracja, niekiedy agresja, mogą stanowić nie lada wyzwanie w pracy z dzieckiem z ADHD. Istnieją jednak pewne metody, które mogą ułatwić komunikację z dzieckiem i pomóc mu w radzeniu sobie z doświadczanymi trudnościami.
Objawy ADHD
W tym miejscu należy przede wszystkim zadać sobie pytanie, czy nasz przedszkolak nie wykonuje poleceń, bo nie chce, czy też po prostu nie jest w stanie? ADHD to rozwojowe zaburzenie samokontroli, co powoduje pogorszenie zdolności do modulowania własnego zachowania. Badania potwierdzają, że ADHD ma podłoże biologiczne i genetyczne, a aż 70- 80% przypadków ADHD jest dziedziczone. Więc pewne deficyty w zachowaniu, nie wynikają z błędów wychowawczych rodziców, braku dyscypliny czy nieumiejętności zapanowania nad dziećmi. Jego źródło jest zlokalizowane znacznie głębiej – w budowie ośrodkowego układu nerwowego.
Objawy ADHD dzieli się na trzy główne typy:
- nadpobudliwość ruchowa: znacznie przewyższa aktywność przejawianą przez inne dzieci w grupie, będących na tym samym etapie rozwojowym. Cechy charakterystyczne: chodzenie i bieganie bez celu, trudność w pozostaniu w jednym miejscu, ciągłe wykonywanie drobnych, bezcelowych ruchów, gadatliwość;
- nadmierna impulsywność: trudność w kontrolowaniu swojego zachowania, niemalże natychmiastowe realizowanie swoich pomysłów i potrzeb, bez refleksji nad konsekwencjami podejmowanego działania;
- zaburzenia koncentracji uwagi: ograniczona zdolność skupienia się na powierzonym zadaniu, skrócony czas koncentracji uwagi, wysoka przerzutność uwagi (nie potrafi skoncentrować się dłużej na jednej czynności).
Czy każda nadpobudliwość to ADHD?
Zanim postawiona zostanie diagnoza ADHD, należy zwrócić uwagę na kilka istotnych czynników. Zastanówmy się najpierw, czy podstawowe potrzeby dziecka są zaspokajane? W tym przede wszystkim potrzeba bezwarunkowej miłości oraz akceptacji. Według badań nadpobudliwość wiąże się również często z alergią pokarmową, obecnością konserwantów i barwników w diecie. Należy pamiętać także, że zakres zachowań, które w okresie przedszkolnym uważane są za normę jest bardzo szeroki, a układ nerwowy dziecka wciąż niedojrzały. Część przedszkolaków (całkiem spora część) przejawia pewne trudności z koncentracją czy nadpobudliwością, które jednak w miarę dojrzewania samoistnie ustępują. Występowanie takich pobudliwych, nieprzemyślanych zachowań u zdrowych dzieci wraz z wiekiem stopniowo maleje, natomiast w przypadku dziecka, u którego podejrzewamy ADHD liczba zachowań niepożądanych jest znacznie większa niż u typowego przedszkolaka, a mimo upływu czasu nie zauważa się samoistnej poprawy samokontroli.
Jak pomóc dziecku z ADHD? Jak pracować, by wszystkim było łatwiej?
- rozpoznaj potrzeby dziecka i wyjdź im naprzeciw;
- dostosuj swoje wymagania, do realnych możliwości dziecka;
- akceptuj – potrzeba akceptacji u dzieci z ADHD jest równie silna jak u dzieci w prawidłowym wzorcu rozwojowym. Ważne, by dziecko, które ma trudności z koncentracją uwagi wiedziało, że jest akceptowane budując u niego jednocześnie świadomość zasad w przedszkolu, które obowiązują wszystkich. Jak wzbudzić w dziecku poczucie akceptacji? Już samo zaprzestanie ciągłego upominania typu: nie wierć się, pracuj, jedz, siedź spokojnie, pomoże poczuć dziecku akceptację i zapobiec eskalacji trudności;
- jasne zasady – mało, prosto, konkretnie i regularnie przypominane, to już część sukcesu;
- w miarę możliwości niech dziecko będzie blisko nauczyciela;
- skomplikowane zadania dziel na mniejsze, co ułatwi osiągnięcie celu;
- zadbaj o zróżnicowane aktywności, zadania, ton głosu;
- skoncentruj się na silnych stronach dziecka, odkrywaj je i wzmacniaj. To sprzyja rozwojowi.
Bez względu na źródło trudności dziecka, to zachowując spokój, konsekwencję i w miarę możliwości indywidualne podejście, możesz osiągnąć sukces w postaci zbudowania dobrej, wspierającej relacji z dziećmi.
Źródło:
Tekst w oparciu o artykuł „Dziecko nadpobudliwe w przedszkolu” autorstwa M. Stańczyk (2013)
Adaptacja dziecka w przedszkolu. Jakie pojawiają się najczęściej trudności w adaptacji? Jak ułatwić dziecku odnalezienie się w nowym środowisku?
Pójście do przedszkola jest niezwykle ważnym wydarzeniem w życiu całej rodziny, ale przede wszystkim dotyczy ona małego człowieka, który przekracza próg przedszkola i… i co dalej? Może zacznijmy od tego czym jest adaptacja.
Adaptacja, to proces, nierzadko długotrwały, w którym dziecko przystosowuje się do środowiska przedszkolnego. To, co my możemy zrobić jako dorośli (rodzice i nauczyciele) to przede wszystkim dać dziecku czas, masę zrozumienia i jeszcze więcej cierpliwości.
Rodzina jest pierwszym, naturalnym środowiskiem społecznym dziecka. To naturalne, że to właśnie przy rodzinie, przy mamie, czuje się najpewniej i najbezpieczniej, a zmiana środowiska (czyli w naszym przypadku wejście do przedszkola) zaburza to poczucie bezpieczeństwa. To z kolei budzi lęk i niepokój, a za nim idą w parze niekiedy bardzo trudne emocje dziecka.
Co więc zrobić, by adaptacja dziecka do środowiska przedszkolnego była przyjemniejsza?
Proces, jakim jest adaptacja, powinien przede wszystkim przebiegać w miarę możliwości stopniowo. W pierwszych dwóch tygodniach warto powoli wydłużać czas spędzony przez dziecko w placówce. Jest to o tyle istotny aspekt, że dziecko dostaje możliwość zbudowania pozytywnego obrazu nowego miejsca.
Pamiętajmy, że między 2 a 3 rokiem życia ponownie pojawia się lęk separacyjny. Jest to naturalnie przeżywany, rozwojowy lęk przed rozłąką z rodzicem, czy najbliższym opiekunem. Odczuwanie lęku separacyjnego wzbudza u dzieci niepokój, kiedy w zasięgu wzroku nie mają swoich bezpiecznych ramion, które zawsze przytulą i ukoją łzy.
Warto pamiętać także o tym, że dzieci doskonale uczą się poprzez modelowanie i obserwację zachowania osób dorosłych. W związku z tym – Drogi Rodzicu – przygotuj także siebie na ten trudny dla Was wszystkich okres, tak by w chwili pozostawienia dziecka w przedszkolu, być dla niego oparciem. Dzieci nas obserwują, to oczywiste, że wyczują nasze zaniepokojenie i niepewność, a to może bardzo łatwo zaburzyć proces budowania poczucia zaufania względem przedszkola.
Jeśli pojawiają się duże trudności w adaptacji, spróbujcie wspólnie przygotować „plan tygodnia”. Rozpiszcie dni tygodnia na 7 różnych okienek i do każdego okienka od poniedziałku do piątku przypnijcie elementy, które kojarzą się z przedszkolem. Dobrym pomysłem jest oznaczenie przedszkola jakimś pozytywnym obrazkiem, np. górą zabawek, misiów, autek czy innych ulubionych atrybutów dziecka. Sobotę i niedzielę oznaczcie symbolem, który kojarzy się dziecku z domem. Może to być Wasze wspólne zdjęcie, może to być serduszko, cokolwiek, co dziecko kojarzy sobie z ciepłymi ramionami swoich ukochanych opiekunów i spędzanym wspólnie czasem. Jeśli dziecko potrzebuje więcej czasu, czy dodatkowej motywacji, to za każdy dzień w przedszkolu może otrzymać dodatkowo naklejkę ze swoją ulubioną postacią. Ogranicza Was jedynie Wasza wyobraźnia!
Obecnie w psychologii odchodzi się od systemu nagród i kar, natomiast ‘nagradzanie’ pożądanego zachowania w cale nie jest takie złe, a wykorzystując powyższy przykład możemy też łatwo uniknąć wpadnięcia w pułapkę stosowania stałych nagród za chodzenie do przedszkola. Możemy umówić się z dzieckiem, że za uzbieranie konkretnej ilości naklejek dostanie coś, co będzie dla dziecka dodatkowym wzmocnieniem. Nie musi to być zabawka, nie musi to być coś drogiego. To WY znacie swoje dziecko najlepiej i doskonale wiecie, co mogłoby pomóc je wzmocnić w przekonaniu, że przecież „HEJ! W przedszkolu jest SUPER!” Z czasem można zwiększać konieczną ilość uzbieranych naklejek do „nagrody głównej” by finalnie móc zrezygnować z tego typu wsparcia.
Jakie mogą pojawić się trudności w procesie adaptacji?
To, co dzieciom sprawia największą trudność w adaptacji do nowego środowiska, jakim jest przedszkole, to:
- zmiana dotychczasowych standardów zaspokajania potrzeb emocjonalnych i biologicznych;
- konieczność nawiązywania kontaktów i relacji z nieznanymi ludźmi;
- zdobywanie szybkiej orientacji w środowisku przedszkolnym;
- nabywanie poczucia przynależności do grupy społecznej;
- zmiana rytmu i trybu życia;
- zmiana pozycji dziecka w grupie przedszkolnej – jest od teraz jednym z wielu dzieci w przedszkolu;
- pójście mamy do pracy w momencie rozpoczynania adaptacji.
Rady dla rodziców:
- zamiast straszyć przedszkolem, powiedz: jeśli z czymś będziesz mieć problem, to poproś Panią, ona chętnie Ci pomoże;
- zamiast umniejszać dziecku, kiedy płacze, powiedz: widzę, że się boisz, to naturalne, ja też się boję nowych rzeczy;
- zamiast porównywać z innymi dziećmi, powiedz: widzę, że jest Ci ciężko. Jeśli chcesz, to narysuję Ci ….. na ręce dla odwagi;
- zamiast zawstydzać, powiedz: Sprawdźmy czy w przedszkolu są Twoje ulubione …. i zbuduj z nich …. .
Rozstanie z dzieckiem jest trudnym momentem i dla rodzica, i dla dziecka. Co zrobić by pomóc sobie nawzajem?
- Krótkie pożegnanie: Buziak, kocham Cię i pa.
- Rytuały: przed wyjściem do przedszkola ustalcie z dzieckiem sposób rozstania (buziak, piątka, krótki tulas, żółwik).
- Mów prawdę: określ jasno, że to czas rozstania, ale wrócisz o konkretnej porze (po obiedzie, po podwieczorku itp.)
- Miłe komunikaty: powiedz „Miłej zabawy!” pamiętając o uśmiechu i ciepłym głosie. Pomóż nabrać pewności dziecku, że w przedszkolu czeka je coś ciekawego!
- Zachowaj cierpliwość: adaptacja może trwać kilka dni, tygodni a nawet miesięcy. Wiele zależy od Ciebie, nauczyciela i dziecka. Zachowaj cierpliwość i wrażliwość na potrzeby dziecka.
Każde dziecko przechodzi adaptację we własnym tempie i na swój sposób. Waszą rolą, jako rodzica, jest wsparcie i towarzyszenie dziecku w tym intensywnym czasie oraz pomoc w tworzeniu obrazu przedszkola jako bezpiecznego miejsca, gdzie dziecko może czuć się spokojne i swobodnie.
Równie dobrze może być tak, że te trudności nie będą miały zupełnie miejsca, a sam pobyt dziecka będzie wspaniałą zabawą i mile spędzonym czasem.
Aneta Osińska
